ضدعفونی کننده و گندزدایی آب استخر

شنا و هرگونه فعالیتی که در استخرها انجام می‌شود باعث ورود انواع میکروارگانیسم ها،پوست و مو،مواد آرایشی،ذرات گرد و غبار و … در آب می شود به همین دلیل استفاده از ضد عفونی کننده و گندزدایی آب استخر از اقدامات ضروری است که به طور مداوم باید در استخرها انجام شود.روش های زیادی برای ضدعفونی کردن آب استخرها موجود است که می توان با توجه به نیاز و بودجه در جهت انتخاب آن ها تصمیم گیری کرد.علاوه بر استفاده از کات کبود،زاج و … می توان از قطعاتی مانند کلرزن،UV و … استفاده کرد.

استفاده از گندزدای مناسب برای تضمین سلامت افرادی که از استخر استفاده می‌کنند از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. آب استخرهای شنا برای مدت زمان طولانی نگه‌ داشته می‌شود و به دلیل استفاده مداوم افراد، در صورتیکه بطور صحیح و اصولی ضدعفونی و میکروب‌زدایی نگردد، امکان آلوده شدن آب به میکروارگانیزم‌های خطرناک نظیر باکتری، ویروس و جلبک وجود دارد. همچنین به علت گرم و مرطوب بودن محیط استخر روند رشد و گسترش آلودگی افزایش یافته و به تهدید جدی برای سلامت شناگران تبدیل می‌گردد.

از این رو صاحبان استخرها برای جلوگیری از فاجعه و به خطر افتادن سلامت شناگران از روش‌ها و مواد عفونت‌زدای گوناگونی استفاده می‌کنند. در این مطلب به معرفی انواع مواد و روش‌های گندزدایی می‌پردازیم تا صاحبان استخرها بتوانند با استفاده از این راهنمایی‌ها و با توجه به نوع استخر و بودجه‌شان، بهترین و مناسب‌ترین روش را برای حفظ بهداشت و سلامت شناگران انتخاب نمایند.

هدف گندزدایی آب استخر چیست؟

مقصودی که افراد از این کار دارند از بین بردن عواملی است که باعث بیماری می‌شوند در نتیجه از شیوع عوامل بیماری‌زا در استخر جلوگیری شده و در طی روند گندزدایی و فیلتراسیون پاتوژن‌ها از بین می‌روند، مواد آلی که منبع تغذیه‌ی آنها هستند نیز اکسید شده و غیرقابل استفاده می‌شوند.

انواع روش‌های گندزای آب استخر

انتخاب سیستم ضدعفونی مناسب از میان روش‌های موجود یکی از دغدغه‌های صاحبان استخرها می‌باشد. اما واقعیت این است که هیچ بهترین روشی وجود ندارد و بنا به شرایط خاص هر استخر باید گزینه مناسب برای میکروب‌زدایی استخر انتخاب گردد. برای اینکه بهترین سیستم گندزدایی را برای استخر خود انتخاب کنید باید فاکتورهای زیادی همچون هزینه‎‌های اولیه، هزینه‎‌های نگهداری، شرایط تعمیر و نگهداری، آب و هوا، تعداد شناگران، سرپوشیده یا رو باز بودن استخر و بسیاری موارد دیگر را در نظر بگیرید. برای انجام این فرآیند روش‌های متعددی وجود دارد که در ادامه این بخش به معرفی انواع گندزدای آب استخر می‌پردازیم:

1.تصفیه آب استخر با استفاده از کلر (Chlorine)

استفاده از یون کلر پایه‌ترین روش ضدعفونی و تصفیه آب استخر می‌باشد. کلر ماده‌ای شیمیایی است که موجب کشته شدن میزان زیادی از میکروارگانیزم‌های موجود در آب می‎‌گردد و بقایای میکروب‌های موجود با استفاده از فیلتر استخر از آب جدا می‌گردد.

باتوجه به اینکه کلرزنی از ابتدایی‌ترین و ارزان‌ترین روش‌های گندزدای آب به شمار می‌رود نسبت به دیگر روش‌ها دقت کمتری داشته و شدت ضدعفونی کنندگی پایین‌تری هم دارد. از این رو آخرین گزینه میکروب‌زدایی می‌باشد.

معایب تصفیه آب استخر با استفاده از کلر

• ورود موادی نظیر گرد و خاک، بقایای انسانی همچون عرق، لوازم آرایشی، مو، پوست و … به درون آب استخر و ترکیب آن با آب حاوی یون Chlorine موجب تولید “کلرامین” می‌گردد. کلرامین خود برای تصفیه آب کاربرد دارد اما در صورت تشکیل شدن در آب استخر موجب ایجاد یک گندزدای ثانویه با طول عمر بالا می‌شود.
• تولید کلرامین در استخر موجب بوی آب استخر، سوزش چشم و پوست و تنگی نفس می‌گردد اما بسیاری از افراد به اشتباه تصور می‌کنند بروز این علائم ناشی از وجود Chlorine در آب می‌باشد. همچنین کلرامین ایجاد شده روی تجهیزات استخر نیز اثر سو دارد.

2. کلرزن نمکی، گندزدای آب استخر

روند کار کلرزن نمکی آب استخر به این صورت می‌باشد که، ابتدا نمک خوراکی (سدیم کلرید) در آب حل می‌شود، سپس یون Chlorine (کلرین) موجود در آب حاوی نمک توسط دستگاه الکترولیز از سدیم جدا می‌گردد. آب نمک ایجاد شده که شوری در حد اشک انسان دارد به تنهایی بخشی از ارگانیزم‌های مضر مانند باکتری، جلبک و ویروس‌ها را از بین می‌برد و در پایان Chlorine آزاد شده ادامه کار گندزدایی را انجام می‌دهد. این کار به صورت چرخه‌ای انجام می‌شود، به این معنا که ابتدا عمل الکترولیز نمک به یون کلر و سدیم انجام می‌گیرد و مجددا در آب تبدیل به نمک می‌شود و این چرخه ادامه می‌یابد.

مزایا و معایب استفاده از کلرزن نمکی برای گندزدای آب استخر

• سیستم استخر در حالت نمکی برای شناگر فضای راحت‌تری ایجاد می‌نماید.
• سیستم کلرزن نمکی به سرویس دوره‌ای کمتری نسبت به سیستم کلرزن معولی نیاز دارد.
• در سیستم کلرزن نمکی، یون Chlorine کم کم درون آب آزاد می‌گردد و برخلاف روش معمولی به آب شک وارد نشده و به یکباره کلر زیادی وارد آب نمی‌شود از این رو نیاز به انبار کردن و یا روشی برای تنظیم میزان Chlorine مصرفی ندارد. همچنین نیاز به قرص و محلول کلر نمی‎‌باشد.

جدای مزایای ذکر شده این روش گندزدای آب نیز معایبی نظیر خورندگی در طولانی مدت و آسیب رساندن به برخی از تجهیزات استخر دارد. همچنین در صورتی که استخر رو باز باشد، پرش آب به اطراف موجب آسیب دیدن گیاهان و گل‌های اطراف استخر می‌شود.

ممکن است تصور کنید با خرید کلرزن نمکی دیگر نیاز به تهیه قرص نمک نداشته باشید اما دیگر تجهیزات نظیر سلول نمکی هر 2 الی 3 سال نیاز به تعویض دارد که قیمت آن بالاست.

3.بکارگیری سیستم اشعه فرابنفش (UV) به عنوان گندزدای آب استخر

اشعه UV در سیستم گندزدای فرابنفش موجب می‌شود زنجیره DNA پاتوژن‌های خطرناک همچون parvum و Giardia lamblia که در برابر مواد شیمیایی مقاومند و کلر قادر به نابودی آنها نیست، شکسته شده و میکروارگانیزم‌ها غیرفعال و بی‌خطر گردند. دقت داشته باشید اشعه UV قادر به کشتن و نابودی میکروارگانیزم‌ها نمی‌باشد و تنها قابلیت فلج کردن آنها را دارد.

اما ترکیب کلر و اشعه ماوراءبتفش (UV-C) گندزدای بسیار قوی ایجاد می‌نماید. چراکه اشعه UV موجب کاهش غلظت کلرامین می‌گردد، اما چون خاصیت ضدعفونی کنندگی ندارد، Chlorine بدون تولید ترکیبات زیان‌آور ثانویه نظیر کلرامین به خوبی میکروارگانیزم‌ها را نابود کرده و آب را تمیز و شفاف می‌کند.

استفاده از این اشعه نیاز به ساخت اتاقکی دارد که آب تصفیه شده از آن به داخل استخر وارد شود. در واقع این اتاقک در مسیر لامپ‌های ماوراء بنفش که تامین کننده پرتوهای گندازی هستند قرار دارد.خواصی که این پرتوها دارند در آب باقی نمی‌ماند و محدود به اتاقک ذکر شده است.

مزایای استفاده از اشعه UV به عنوان گندزدای آب استخر

• اشعه فرابنفش بسیار بی‌خطر می‌باشد و برای ضدعفونی کردن تجهیزات پزشکی و تصفیه آب آشامیدنی در سراسر دنیا کاربرد دارد.
• اشعه UV مناسب انواع شرایط آب و هوایی گرم و سرد می‌باشد و نیازمند سرویس و نگهداری خاصی نمی‌باشد.
• گندزدای UV روی محدوده وسیعی از پاتوژن‌ها اثر می‌گذارد و در صورت ترکیب شدن با ازون قادر به نابودی 99.9 درصد میکروارگانیزم‌ها می‌باشد و آب استخر را تمیز و بهداشتی می‌کند.

4.گندزدایی آب استخر با استفاده از ازون (AOP)

ازون (Ozone) از موثرترین روش‌ها و در عین حال گرانترین آنها برای گندزدایی آب استخر به شمار می‌رود. در این روش میکروارگانیزم‌ها با استفاده از تریاتومیک اکسیژن (O3) اکسید شده و نابود می‌گردند. به این ترتیب در این روش گندزدای آب دیگر نیاز به هیچ ماده ضد عفونی کننده و میکروب‌زدا نمی‌باشد.

از آنجایی که ازون بلافاصله بعد از استفاده به اکسیژن تبدیل می‌گردد و هیچ ماده سمی و زیان‌آوری تولید نمی‌کند از محبوبیت بالایی برخوردار می‌باشد و بیش از 90 درصد سیستم گندزدای استخرها از نوع ازون می‌باشد.

مزایای استفاده از ازون برای تصفیه آب استخر

• ازون صدها برابر از Chlorine قوی‌تر می‌باشد و برای محیط زیست و شناگران بی‌خطر و امن می‌باشد.
• آب استخر مخلوط شده با ازون، آب گازدار می‌باشد و حسی نرم و لطیف روی پوست دارد.
• ازون بر نابودی زنگ آهن و منگنز تاثیر داشته و مانع ایجاد رسوبات کلسیمی نظیر آهک روی کاشی‌ها و سطوح داخل استخر می‌گردد.
• با استفاده از ازون دیگر نیازی به گندزدای Chlorine نمی‌باشد و به این ترتیب هیچ ترکیبات ثانویه‌ای نظیر کلرامین تولید نخواهد شد.

اما با وجود مزایای ذکر شده تنها ایراد ازون عمر کوتاه آن می‎‌باشد و باتوجه به دما بین 20 تا 60 دقیقه دوام دارد. آب هنگام عبور از تجهیزات داخلی با ازون ترکیب می‌گردد و هر نوع میکروارگانیزمی که در مسیر باشد را نابود می‎‌کند. اما تجهیزات خارجی زمانی میکروب‌زدایی می‌شوند که آب پس از تکمیل چرخه خود از تولید کننده‌های ازون عبور کند. از این رو در استخرهای عمومی و بزرگ برای حفظ بهداشت بیشتر از مقدار کمی گندزدای Chlorine استفاده می‌کنند. همچنین تولید کننده‌ها ازون باید هر 18 تا 24 ماه یکبار تعویض گردند.

5. استفاده از بروم برای گندزدایی آب استخر

تست‌های انجام شده با بروم برای ضدعفونی کردن آب موفقیت بخش بوده است و می‌توان گفت همان کیفیت کلر را دارد. حتی بروم زمانی که به صورت مایع مورد کاربری قرار می‌گیرد خاصیت خوردگی بالاتری دارد. به دلیل اینکه استفاده از بروم در استخرها مرسوم نیست دستگاه بروم زنی اتوماتیکی تولید و عرضه نشده است و تزریق این ماده از طریق تزریق محلول به خط گردش آب و با کمک دستگاه‌های موقتی انجام می‌شود.

6. ضدعفونی آب استخر با آب ژاول

آب ژاول (هیپوکلریت سدیم) که با عناوین کلر مایع، آنتی فرمین و اکسید کلراید سدیم نیز شناخته می‌شود، مایعی است زرد رنگ بوده و برای گندزدایی و ضدعفونی کردن آب و سطوح کاربرد دارد. این محلول از دمیدن گاز کلر درون سدیم هیدروکسید حاصل می‌شود. از آنجایی که این ترکیب شیمیایی قدرت بسیار بالایی در حذف باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زای موجود در آب دارد، به عنوان یک گندزدای آب استخر مورد استفاده قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است این محلول برای ضدعفونی کردن آب‌های آشامیدنی کاربرد ندارد. همچنین دقت داشته باشید استفاده از آب ژاول یا وایتکس در فضای بسته موجب خفگی می‌شود و تاثیر مستقیمی در حساسیت‌های پوستی دارد، از این رو استفاده از این گندزدا در حد امکان توصیه نمی‌شود و صرفا جهت معرفی ارائه شده است.

معرفی ویژگی‌های گندزدای قوی و مناسب

• گندزدای قوی و مناسب باید دارای وضعیت مطلوبی از نظر مدت زمان تاثیرگذاری باشد و در زمان کمی میکروب‌زدایی را انجام دهد.
• گندزدای مناسب باید قدرت نفوذ مناسبی داشته باشد و روی انواع میکروارگانیزم‌ها موثر باشد. همچنین از خود لکه و بوی تند و زننده باقی نگذارد.
• ماده ضد عفونی کننده مناسب باید علاوه بر محلول بودن در آب، به مقدار زیادی یافت شده، قابل دسترس باشد، مقرون به صرفه بوده و برای محیط زیست و سلامت انسان و سایر جانداران ضرر نداشته باشد.